Προσπελάσεις (Views): 6620
Πακέτο: Α. ΠΟΛΛΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Δημοτικό Σχολείο

Ενότητα: Αγροοικοσυστήματα: Από την παραγωγή στην κατανάλωση

Κεφάλαιο: Δυσμενείς επιπτώσεις από τη χρήση λιπασμάτων

Δυσμενείς επιπτώσεις από τη χρήση λιπασμάτων
 
        Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται έντονα το φαινόμενο του «ευτροφισμού» των υδάτων (βλ. Επιφανειακά νερά). Έχει διαπιστωθεί ότι μεγάλο ρόλο στην εμφάνιση αυτού του φαινομένου παίζει ο εμπλουτισμός τους κυρίως από τα στοιχεία άζωτο και φώσφορο. Στις αστικές και βιομηχανικές περιοχές αυτό συντελείται με την απόρριψη των λυμάτων στα επιφανειακά νερά (λίμνες, θάλασσες, ποτάμια, κ.λπ.). Στις αγροτικές όμως περιοχές, τα στοιχεία αυτά προέρχονται κυρίως από τα αγροοικοσυστήματα. Το άζωτο και ο φώσφορος προστίθενται, μαζί με άλλα θρεπτικά στοιχεία, με τη μορφή λιπασμάτων στο έδαφος των αγροοικοσυστημάτων. Λόγω της υπερβολικής λίπανσης, υπάρχουν ποσότητες των στοιχείων αυτών που δεν μπορούν να συγκρατηθούν από το έδαφος, παρασύρονται από τα νερά διήθησης και απορροής, ή με τη διάβρωση των επικλινών εκτάσεων και συσσωρεύονται στα επιφανειακά νερά.
        Ρύπανση λόγω υπερβολικής λίπανσης παρατηρείται και στα υπόγεια νερά, όπου τα νιτρικά (NO3) μπορούν να φθάσουν σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις (μεγαλύτερες των 50mg/lt που θεωρείται το ασφαλές ανώτατο όριο) και να τα καταστήσουν ακατάλληλα για ύδρευση. Τα νιτρικά προέρχονται από τα αζωτούχα λιπάσματα και πιστεύεται ότι συμμετέχουν στο σχηματισμό καρκινογόνων ουσιών που προσβάλλουν το πεπτικό σύστημα. Η υπερβολική αζωτούχος λίπανση μπορεί να δημιουργήσει συσσώρευση νιτρικών κυρίως στα φυλλώδη λαχανικά, αλλά και στα κονδυλόρριζα, σε βαθμό που αυτά γίνονται επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία. Το 20-30% των νιτρικών μπορεί να εισέλθει στον ανθρώπινο οργανισμό με το νερό της άρδευσης. Το υπόλοιπο 70-80% εισέρχεται με την κατανάλωση κρέατος -το οποίο έχει υποστεί επεξεργασία με συντηρητικά που περιέχουν νιτρικά- και λαχανικών.
        Δυσμενείς επιπτώσεις από την υπερβολική λίπανση παρατηρούνται και στο έδαφος των αγροοικοσυστημάτων. Η μακροχρόνια λίπανση με αζωτούχα λιπάσματα κάνει τα εδάφη πιο όξινα. Οι μεταβολές της οξύτητας του εδάφους επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους προς το φυτό. Επηρεάζουν, επίσης, τη δράση μικροοργανισμών που δρουν μέσα στο έδαφος όπως είναι τα βακτήρια και οι μύκητες και κατ’ επέκταση τις λειτουργίες των φυτών που στηρίζονται στη συμβίωση με τους μικροοργανισμούς αυτούς. Τα λιπάσματα με την εφαρμογή τους στο έδαφος μπορούν να αυξήσουν και τη συγκέντρωση των αλάτων στο εδαφικό διάλυμα. Η αύξηση της συγκέντρωσης αλάτων στο έδαφος ελαττώνει συνήθως τη σταθερότητα της δομής του. Η μεταβολή της οξύτητας και η ελάττωση της σταθερότητας της δομής του εδάφους μπορούν να μειώσουν τη γονιμότητα του και κατ’ επέκταση τις αποδόσεις των καλλιεργούμενων φυτών (βλ. Έδαφος).
        Δυσμενείς επιπτώσεις από την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων παρατηρούνται και στην ατμόσφαιρα. Μεγάλες ποσότητες αζώτου εκλύονται από τα λιπάσματα με τη μορφή αερίων, κυρίως στοιχειακού αζώτου, υποξειδίου του αζώτου και αμμωνίας (Ν2, Ν2O, NH3). Το υποξείδιο του αζώτου (N2O) παίζει σημαντικό ρόλο στην καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος της στρατόσφαιρας και συμβάλλει στη διαταραχή των κλιματικών συνθηκών του πλανήτη μας εφόσον εκφράζονται φόβοι ότι το Ν2O συμμετέχει στη δημιουργία του «φαινομένου του θερμοκηπίου». Η αμμωνία, μαζί με άλλες ενώσεις που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα, συμβάλλει στο φαινόμενο της «όξινης βροχής» (βλ. Αέρας). Έχει διαπιστωθεί ότι η βιομηχανοποιημένη γεωργία παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του τελευταίου φαινομένου.
        Στο Σχήμα 1 παρουσιάζονται οι ποσότητες λιπασμάτων ανά εκτάριο αγροτικής γης σε διάφορες χώρες από το 1961 μέχρι το 2002. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες (π.χ. Ην. Βασίλειο, Γαλλία, ΗΠΑ, Καναδάς, ακόμα και στην Ελλάδα) η «ένταση» χρήσης λιπασμάτων ανά εκτάριο γης έχει αρχίσει να σταθεροποιείται ή να μειώνεται δραστικά τα τελευταία χρόνια, στις αναπτυσσόμενες χώρες ολοένα αυξάνεται. Σε επίπεδο πλανήτη, φαίνεται ότι ο δείκτης αυτός τείνει σε μια σταθεροποίηση. Ιδιαίτερη προσοχή όμως θα πρέπει να δοθεί στις περιπτώσεις της Κίνας και της Ινδίας, των χωρών που διαθέτουν το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού. Εάν οι χώρες αυτές εξακολουθήσουν, στο πλαίσιο της αναπτυξιακής τους προσπάθειας, να εντατικοποιούν με τον τρόπο που αποτυπώνεται στο Σχήμα 1 τη χρήση λιπασμάτων, τα προσεχή χρόνια η κατάσταση θα είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Όσο για την Αίγυπτο, μια από τις χώρες με την υψηλότερη χρήση λιπασμάτων ανά εκτάριο παγκοσμίως, οι μεγάλες αυξομειώσεις των τελευταίων ετών δεν επιτρέπουν προς το παρόν αισιόδοξες εκτιμήσεις.


 
Σχήμα 1
Διαχρονική εξέλιξη της έντασης χρήσης (κιλά / εκτάριο) λιπασμάτων σε διάφορες χώρες και στον κόσμο από το 1961 έως το 2002
Πηγή: FAO http://faostat.fao.org/ & World Resources Institute http://earthtrends.wri.org/
 
        
        Στα Σχήματα 2 και 3 φαίνεται η εξέλιξη της συνολικής ποσότητας λιπασμάτων που χρησιμοποιείται στις ίδιες χώρες. Εδώ αποτυπώνεται καλύτερα ο ρόλος της Κίνας και της Ινδίας στην παγκόσμια κατανάλωση λιπασμάτων. Στην πραγματικότητα οι δύο αυτές χώρες καταναλώνουν περισσότερο από το 1/3 (ποσοστό ανάλογο με τον πληθυσμό τους) της παγκόσμιας χρησιμοποιούμενης ποσότητας λιπασμάτων. Ταυτόχρονα έχουν καταγράψει τις μεγαλύτερες αυξήσεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

 
Σχήμα 2
Διαχρονική εξέλιξη της χρήσης (χιλιάδες τόνοι) λιπασμάτων σε διάφορες χώρες από το 1961 έως το 2002
Πηγή: FAO http://faostat.fao.org/ & World Resources Institute http://earthtrends.wri.org/


 
Σχήμα 3
Μεταβολή (%) στις συνολικές ποσότητες λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες χώρες και στον κόσμο από το 1961 έως το 2002
Πηγή: FAO http://faostat.fao.org/ & World Resources Institute http://earthtrends.wri.org/
my girlfriend cheated on me with my best friend click why do men cheat on their girlfriends