ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ
Οι υγρότοποι είναι αβαθείς υδάτινες εκτάσεις με τρεχούμενα ή λιμνάζοντα νερά, λιμνοθάλασσες, παράκτιες ρηχές θαλάσσιες εκτάσεις, ρηχές λιμνούλες και ποτάμια καθώς και οι παρόχθιες περιοχές τους, εκβολές ποταμών, έλη και τυρφώδεις περιοχές. Μπορεί να είναι φυσικοί ή τεχνητοί βιότοποι. Αποτελούν τη μεταβατική ζώνη μεταξύ χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων και το κύριο γνώρισμα τους είναι ότι καλύπτονται μόνιμα ή προσωρινά από νερά μικρού βάθους.
Οι υγρότοποι είναι πολύ γνωστοί για την αφθονία και την ποικιλότητα της άγριας πανίδας τους. Πολλά είδη υδρόβιων πουλιών, αρπακτικών πουλιών, ψαριών και ορισμένων θηλαστικών αφθονούν σε διάφορες ελώδεις περιοχές και λιμνοθάλασσες. Εδώ βρίσκουν καταφύγιο πολλά από τα είδη των ζώων που απειλούνται με εξαφάνιση και εξαρτούν την ύπαρξη και την επιβίωση τους από αυτούς τους βιότοπους. Για τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά οι υγρότοποι είναι πραγματικός παράδεισος. Στους μεγάλους καλαμιώνες και μέσα στην πυκνή βλάστηση των υγρότοπων ζουν και αναπαράγονται πάπιες, ερωδιοί, κορμοράνοι, μαυρόκοτες, πελεκάνοι και πολλά άλλα. Από τα υδρόβια και τα παρυδάτια πουλιά άλλα ζουν ή διαχειμάζουν στους υγρότοπους και άλλα (τα αποδημητικά) παραμένουν εκεί για λίγο, στο ταξίδι τους από τη Βόρεια Ευρώπη προς την Αφρική και αντίθετα.
Σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση που υπογράφηκε στο Ramsar του Ιράν και έχει επικυρωθεί από την Ελλάδα, οι υγρότοποι διεθνούς σημασίας προστατεύονται ιδιαίτερα ως βιότοποι υδρόβιων πουλιών.
Η βλάστηση είναι ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των περισσότερων υγρότοπων. Στους υγρότοπους βρίσκει κανείς διάφορων τύπων φυτοκοινότητες: βυθισμένα και επιπλέοντα υδρόφιλα φυτά, υψηλούς καλαμιώνες και δάση. Η βλάστηση είναι η δομική και λειτουργική «ραχοκοκαλιά» του υγροτοπικού συστήματος. Παρέχει τόπο διαμονής, τροφή και ενέργεια στις ζωοκοινότητες και στις κοινότητες των μικροοργανισμών.
Οι υγρότοποι γενικά είναι διαπλάσεις που έχουν μικρό βαθμό σταθερότητας γιατί παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της στάθμης του νερού τους.
Οι υδρολογικές παράμετροι όπως π.χ. η διακύμανση της στάθμης του νερού, το υδατικό ισοζύγιο, ο ρυθμός ανανέωσης του νερού και η συχνότητα των ακραίων συνθηκών αλατότητας και θερμοκρασίας καθορίζουν το χαρακτήρα των υγρότοπων. Σε έναν υγρότοπο, όταν μεταβάλλονται οι υδρολογικές συνθήκες, οι οργανισμοί που ζουν εκεί αντιδρούν συνήθως με μαζικές μεταβολές της αφθονίας, της ποικιλίας και της παραγωγικότητας. Αντίθετα, όταν οι υδρολογικές συνθήκες παραμένουν όμοιες από έτος σε έτος, η δομή και η λειτουργία του υγρότοπου μπορεί να διατηρηθεί σταθερή για πολλά χρόνια. Η αποθήκευση νερού σ' έναν υγρότοπο αντανακλά το ισοζύγιο μεταξύ εισροών και εκροών.
Οι εισροές προέρχονται από:
τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα,
την ποτάμια απορροή,
την επιφανειακή απορροή, και
πιθανώς, το υπόγειο νερό.
Οι συνήθεις εκροές είναι:Οι υγρότοποι απειλούνται από την εντατικοποίηση της γεωργίας, τη ρύπανση, τα μεγάλα έργα και την οικιστική ανάπτυξη. Τα κυρίαρχα προβλήματα στις χώρες με ξηρό κλίμα είναι η μείωση των εισροών νερού στους υγρότοπους εξαιτίας των έργων χρησιμοποίησης του νερού (βλ. Νερό) και της εντατικής υδατοκαλλιέργειας (βλ. Θάλασσα). Άλλες απειλές είναι η στράγγιση, η υπερεκμετάλλευση του υπογείου νερού, η ρύπανση από γεωργικές χημικές ουσίες (γεωργικά φάρμακα και χημικά λιπάσματα) (βλ. Αγροοικοσυστήματα), η βιομηχανική ανάπτυξη και η υπέρμετρη πίεση για αναψυχή.
Η διεθνής σημασία των ελληνικών υγρότοπων
Η Ελλάδα φιλοξενεί περίπου 400 είδη πουλιών και από αυτά περισσότερα από 200 εξαρτώνται άμεσα από τους υγρότοπους, όπου φωλιάζουν ή τρέφονται.
Τα αποδημητικά πουλιά σταθμεύουν κατά το μεταναστευτικό τους ταξίδι από και προς την Αφρική και τη Μέση Ανατολή ενώ τα πουλιά της Βόρειας και της Κεντρικής Ευρώπης περνούν το χειμώνα τους στους ελληνικούς υγρότοπους. Το Δέλτα του Έβρου είναι ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους της Ευρώπης, φιλοξενεί 275 είδη πουλιών ενώ άλλοι υγρότοποι της Θράκης 260 περίπου είδη. Η επιβίωση αυτών των πουλιών και ιδιαίτερα των σπάνιων ειδών, όπως είναι οι πελεκάνοι, οι ερωδιοί, οι χαλκόκοτες και οι χουλιαρομύτες., εξαρτάται από τη διατήρηση και την προστασία των υγρότοπων.
Διαταράξεις ουσιωδών διεργασιών εξαιτίας:
Μεταβολών στα ανάντη :
Τοπικών μεταβολών :
Εξωτερικών παραγόντων :
Διατάραξη μεταναστευτικών οδών.
Ρύπανση ατμόσφαιρας (όξινη βροχή, κ.λπ.).
Αύξηση της θερμοκρασίας της Γης.
Άνοδος της στάθμης της θάλασσας.
Πολιτικές αποφάσεις.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί πάνω από 400 υγρότοποι οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα. Οι έντεκα από αυτούς προστατεύονται ως «Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας» σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση Ramsar.
Ο υγρότοπος είναι συνήθως μέρος μιας λεκάνης απορροής. Σπανίως μπορεί να μελετηθεί και σίγουρα δεν μπορεί να κατανοηθεί υδρολογικά απομονωμένος από τη λεκάνη απορροής του. Για λόγους πρακτικούς διακρίνουμε ορισμένους τύπους υγρότοπων όπως οι εκβολές και τα δέλτα των ποταμών, καθώς και οι λιμνοθάλασσες. Ωστόσο, στη φύση οι τύποι αυτοί συνήθως συνυπάρχουν.