Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΕΛΩΝΑ
Οι θαλάσσιες χελώνες είναι ερπετά που ζουν πάνω στη Γη εδώ και 150 εκατ. χρόνια. Ο Αρχέλων, μακρινός πρόγονός τους, είχε μήκος γύρω στα 4 μ. και απολίθωμα του σκελετού του βρίσκεται στο παλαιοντολογικό μουσείο της Βιέννης. Οι θαλάσσιες χελώνες και τα θαλάσσια φίδια είναι τα μόνα θαλάσσια ερπετά που εξακολουθούν να επιβιώνουν μετά από το Μεσοζωικό Αιώνα. Δεν είναι γνωστό εάν οι πρώτες χελώνες εμφανίστηκαν στην ξηρά ή στη θάλασσα.
Επτά είδη από χελώνες κολυμπούν στις τροπικές και εύκρατες θάλασσες όλου του κόσμου. Στη Μεσόγειο και στην Ελλάδα συναντάμε τρία είδη: Τη Δερματοχελώνα (Dermochelys coriacea), τη χελώνα Μύδας (Chelonia mydas) και την Καρεττα (Caretta caretta)
Η Χελώνα Μύδας είναι φυτοφάγα. Στη Μεσόγειο αναπαράγεται σε μικρούς αριθμούς στην Κύπρο και τη νότια Τουρκία. Οι πληθυσμοί της χελώνας αυτής έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση από την εποχή των μεγάλων θαλασσοπόρων. Από τη χελώνα Μύδας γινόταν η χελωνόσουπα.
Η Δερματοχελώνα είναι η μεγαλύτερη θαλάσσια χελώνα. Μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 2,40 μέτρα. Το καβούκι της καλύπτεται από σκληρό μαύρο δέρμα που της δίνει και το όνομά της. Τρέφεται αποκλειστικά με μέδουσες και διανύει τεράστιες αποστάσεις στους ωκεανούς.
Η Καρέττα έχει μήκος περίπου ένα μέτρο και ζυγίζει γύρω στα 75 κιλά. Το χρώμα της στο πάνω μέρος είναι καφεκόκκινο και στο κάτω κίτρινο. Κυνηγάει κοντά σε βράχια και σε υφάλους καβούρια, κοχύλια, μέδουσες και άλλα ζώα που κινούνται αργά όπως αυτή. Η Καρέττα και οι άλλες θαλάσσιες χελώνες δεν μπορούν να κρύψουν τα πτερύγια και το κεφάλι τους μέσα στο καβούκι, όπως κάνουν οι χελώνες της ξηράς και του γλυκού νερού. Η Καρέττα είναι η πιο συνηθισμένη χελώνα στη Μεσόγειο και στην Ελλάδα.
Ο κόλπος του Λαγανά στη νότια ακτή της Ζακύνθου και ιδιαίτερα μία παραλία του, αποτελούν το βιότοπο με τη μεγαλύτερη πυκνότητα ωοτοκίας σ' ολόκληρο τον κόσμο. Στην πατρίδα μας χελώνες γεννούν επίσης στον Κυπαρισσιακό και στο Λακωνικό κόλπο, στην περιοχή του Ρεθύμνου, στην Κεφαλλονιά και αλλού. Μια χελώνα μπορεί να γεννήσει τρεις ή και τέσσερις φορές μέσα σ' ένα καλοκαίρι, όχι όμως κάθε καλοκαίρι.
Τα τρία είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Διαδικασία ωοτοκίας της Καρέττα
Η ενήλικη θηλυκιά χελώνα γεννάει τη νύχτα σε ήσυχες αμμουδιές. Προχωρεί έξω από το νερό μέχρι εκεί που αρχίζει η βλάστηση. Απομακρύνει τη στεγνή άμμο σε μια επιφάνεια λίγο μεγαλύτερη από το σώμα της. Μετά χρησιμοποιώντας μόνο τα πίσω πτερύγια σκάβει ένα λάκκο σε. σχήμα κοντόχοντρης μποτίλιας, βάθους 50 εκ. περίπου. Εκεί μέσα γεννάει γύρω στα 120 άσπρα σφαιρικά αυγά με δερμάτινο περίβλημα που μοιάζουν με τα μπαλάκια του πιγκ πογκ. Όταν τελειώσει σκεπάζει τη φωλιά με επιμέλεια, την καμουφλάρει και επιστρέφει στη θάλασσα.
Οι ακτίνες του ήλιου επωάζουν τα αυγά. Τα χελωνάκια αναπτύσσονται μέσα σ' αυτά παίρνοντας τροφή από τον κρόκο. Εκκολάπτονται μετά από δύο μήνες περίπου. Οι νεοσσοί, τα μικρά χελωνάκια, σκίζουν το περίβλημα με μια μικρή κοφτερή προεξοχή που έχουν στο πάνω σαγόνι τους και που θα εξαφανιστεί λίγο αργότερα. Τα χελωνάκια πρέπει όλα μαζί να δουλέψουν για να μπορέσουν να βγουν από τη φωλιά. Έτσι τη νύχτα ή νωρίς το πρωί εμφανίζονται στην επιφάνεια της άμμου. Έχουν μήκος 5 εκ. και τρέχουν στη θάλασσα από ένστικτο. Την εντοπίζουν από τη γυαλάδα του νερού.
Είναι πιθανό τα χελωνάκια κατά τη διαδρομή τους από τη φωλιά μέχρι τη θάλασσα να αποτυπώνουν τα χαρακτηριστικά της παραλίας που τους είναι απαραίτητα για να επιστρέψουν και να γεννήσουν εκεί και τα ίδια όταν ενηλικιωθούν. Το καβούκι τους είναι μαλακό κι έτσι εύκολα γίνονται τροφή για θαλασσοπούλια και μεγάλα ψάρια. Μέσα στη θάλασσακολυμπούν προς το ανοιχτό πέλαγος. Είναι άγνωστο πού θα πάνε για να περάσουν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Είναι κι αυτό ένα από τα πολλά μυστικά της φύσης.
Περιοχές ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας.
Πηγή: Jacobs F. 1986.
Προγράμματα προστασίας της χελώνας
Οι αλεπούδες, τα κουνάβια, οι γλάροι, οι κορμοράνοι, τα μεγάλα ψάρια και άλλα ζώα είναι οι φυσικοί θηρευτές της Καρέττα με τους οποίους συμβιώνει εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Σήμερα ο σοβαρότερος κίνδυνος για το είδος είναι η καταστροφή των περιοχών ωστοκίας από τον άνθρωπο. Τόσο οι χελώνες όσο κι εμείς οι άνθρωποι αναζητούμε την ίδια εποχή το ίδιο πράγμα ήσυχη, αμμουδερή και ηλιόλουστη ακτή, με ζεστή και ρηχή θάλασσα.
Οι προσπάθειες για προστασία των βιότοπων της Καρέττα ξεκίνησαν το 1980 και το 1983 οι ερευνητές που δούλευαν σ' αυτό τον τομέα, δημιούργησαν το Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας. Η προστασία επιδιώκεται με τρεις κυρίως κύκλους δραστηριοτήτων: την έρευνα, την ενημέρωση και τη διαχείριση.
Η εξάπλωση της θαλάσσιας χελώνας Ζακύνθου στη Μεσόγειο.
Πηγή: Butterworth K. 1989.
Η έρευνα πραγματοποιείται με την καταγραφή της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των χελωνών και με το μαρκάρισμα (με ειδικό σήμα) των ενηλίκων θηλυκών. Η διαχείριση επιτυγχάνεται με την προστασία φωλιών που κινδυνεύουν από ανθρωπογενείς αιτίες, με φυσικά εκκολαπτήρια στην ακτή και με περίθαλψη τραυματισμένων ατόμων που σκοπεύει στην επανένταξη τους στο φυσικό περιβάλλον. Η ενημέρωση πραγματοποιείται με διαλέξεις και προβολές σε τουρίστες και άλλους ενήλικες, με εκδόσεις και συγγραφή άρθρων, και με παρουσιάσεις σε παιδιά απ' όλη την Ελλάδα.Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (W.W.F) συνεργάζεται με το Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για την αγορά και προστασία του πυρήνα του βιότοπου της χελώνας στη Ζάκυνθο και για τη δημιουργία ενός θαλάσσιου πάρκου. Όταν αυτό γίνει πραγματικότητα τότε πολλά όνειρα ετών θα πραγματοποιηθούν και θα ανοίξει ο δρόμος για την προστασία και άλλων βιότοπων.
Ωοτοκία της Καρέττα στην Ελλάδα.
Πηγή: Margaritoulis D., Dretakis M. 1992.