Η ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΦΩΚΙΑ
Τα πτερυγιόποδα περιλαμβάνουν περίπου 30 είδη υδρόβιων θηλαστικών, τα οποία ζουν σε ψυχρά ή εύκρατα κλίματα. Ο κοινός πρόγονός τους ήταν θηλαστικό της ξηράς, το οποίο με την πάροδο των ετών προσαρμόστηκε στο θαλάσσιο περιβάλλον. Το σώμα απέκτησε ατρακτοειδές σχήμα, τα άκρα μετατράπηκαν σε πτερύγια και τα αυτιά τροποποιήθηκαν.
Η οικογένεια Φωκίδες (Phocidae) περιλαμβάνει 18 είδη φωκών με ευρεία εξάπλωση. Η εκμετάλλευση του δέρματος και του λίπους τους αποτελεί τη βάση μιας ευρέως διαδεδομένης βιομηχανίας. Για το λόγο αυτό πολλά είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση και τώρα προστατεύονται.
Το γένος Monachus περιλαμβάνει 3 είδη:
1. Φώκια της Καραϊβικής
(Monachus Tropicalis). Θεωρείται ότι έχει εξαφανιστεί από το 1950.
2. Φώκια της Χαβάης
(Monachus schauinslandi). Κινδυνεύει.
3. Μεσογειακή Φώκια
(Monachus monachus). Υπό εξαφάνιση.
Το είδος Monachus monachus είναι το Νο 1 απειλούμενο με εξαφάνιση ζώο της Ευρώπης. Ζει στις ακτές της Μεσογείου και του Ατλαντικού (Μαρόκο). Σήμερα έχει εξαφανισθεί από πολλές περιοχές όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Ο πληθυσμός της στη Μεσόγειο δεν ξεπερνά πια τα 600-700 άτομα, από τα οποία τα 250-300 φιλοξενούνται στα ελληνικά πελάγη (Ι.U.C.Ν., 1988).
Αρχαία νομίσματα του. 500 π.Χ. από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας με φώκιες σκαλισμένες πάνω τους και οι συχνές αναφορές στην Οδύσσεια του Ομήρου και σε άλλα αρχαία κείμενα (Αριστοτέλης) μαρτυρούν την ύπαρξη της Μεσογειακής Φώκιας στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια. Τα κείμενα αυτά τη φέρουν να αναπαράγεται σε παραλίες, πράγμα που δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή πραγματικότητα. Ο άνθρωπος την ανάγκασε να καταφύγει σε σπηλιές ερημικών, παράκτιων περιοχών. Οι σπηλιές αυτές μπορεί να έχουν είσοδο πάνω ή κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και όλες καταλήγουν σε μικρές παραλίες από βότσαλα ή άμμο στις οποίες κοιμάται και γεννά η Μεσογειακή Φώκια.
Η Μεσογειακή Φώκια μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 3μ. και σε βάρος τα 300 κιλά. Τα χρώματά της είναι αυτά της γης, δηλαδή μπεζ, καφέ ή γκρι και η κοιλιά της πάντα είναι πιο ανοιχτόχρωμη. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά των θηλαστικών, δηλαδή:
Υψηλό δείκτη νοημοσύνης.
Αναπνοή με πνεύμονες. Η καταδυτική της ικανότητα είναι εκπληκτική. Μπορεί να παραμείνει κάτω από το νερό σχεδόν ένα τέταρτο της ώρας. Μπορεί να καταδυθεί μέχρι 50 μέτρα. Οι χτύποι της καρδιάς της ελαττώνονται απ' τους 120 στους 4, ενώ η κυκλοφορία του αίματος μεταβάλλεται, για ν' αντέχει τις αλλαγές πίεσης. Ειδικοί μυς κλείνουν τα ρουθούνια για ν' αποφεύγεται η είσοδος νερού.
Η ακοή είναι οξεία, παρά την έλλειψη ακουστικών πτερυγίων.
Η όραση είναι ανεπτυγμένη. Ειδικοί μυς προσαρμόζουν τα μάτια στις υποθαλάσσιες συνθήκες, αλλάζοντας την κυρτότητα τους.
Το τρίχωμα στα ενήλικα άτομα είναι στιλπνό και δεν ξεπερνά τα 0,5 εκ. ενώ στα μωρά φτάνει το 1 -1,5 εκ.
Η εμφάνιση των 5 δακτύλων στα άκρα, που είναι χαρακτηριστικό των θηλαστικών, ισχύει και στη φώκια.
Έχει νύχια.
Γεννά μωρά και τα θηλάζει.
Αναπαράγονται όταν γίνουν τριών ή τεσσάρων χρόνων. Το είδος είναι πολυγαμικό. Υπάρχουν ενδείξεις ότι γεννούν οποιαδήποτε εποχή του χρόνου αν και πιο συνηθισμένη είναι το τέλος του καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου. Το ζευγάρωμα γίνεται μέσα στο νερό και η κύηση διαρκεί 11 μήνες. Γεννά ένα μόνο μικρό, σπάνια δύο. Το νεογέννητο ζυγίζει 15-20 κιλά και έχει μήκος 1 μέτρο. Είναι μαύρο με μία άσπρη κηλίδα στην κοιλιά του. Μπορεί να κολυμπήσει αμέσως αλλά δεν το κάνει πριν περάσουν μερικές μέρες.
Τρέφεται με μια μεγάλη ποικιλία ψαριών. Τρώει επίσης χταπόδια, καλαμάρια, σουπιές, κ.ά. Χρειάζεται για τροφή το 1/15 του βάρους της την ημέρα και για να τη βρει μπορεί να διανύσει μεγάλες αποστάσεις. Βρίσκεται στην κορυφή της οικολογικής πυραμίδας ελέγχοντας τους πληθυσμούς των ψαριών. Η θέση της όμως αυτή την κάνει ευάλωτη στη ρύπανση της θάλασσας από τοξικά, πετρέλαια κ.ά. μια που η ρύπανση πολλαπλασιάζεται καθώς περνά απ' τον ένα κρίκο της τροφικής αλυσίδας στον άλλον με μεγαλύτερη συγκέντρωση στα μεγάλα θηλαστικά τα οποία και εξαφανίζονται πρώτα. Γι' αυτό και οι φώκιες αποτελούν ένα «δείκτη» της υγείας της θάλασσας. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εξαφάνισης του ζώου στην Ελλάδα προέρχεται από τους ψαράδες που τις σκοτώνουν γιατί τους χαλάει τα δίχτυα. Η υπεραλιεία (τράτες - γρι-γρι) και οι κακοί τρόποι ψαρέματος (δυναμίτες) έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των ψαριών και για τους ψαράδες και για τις φώκιες. Έτσι, η φώκια στον αγώνα της για επιβίωση μαθαίνει να εκμεταλλεύεται τα ψάρια που βρίσκει στα δίχτυα κάνοντας ζημιές και προκαλώντας τη δυσαρέσκεια των ψαράδων.
Άλλοι κίνδυνοι είναι η καταστροφή των βιότοπων και η ενόχληση των ζώων στα καταφύγια τους (τουρισμός, ταχύπλοα σκάφη) που μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη κυρίως κατά την αναπαραγωγική περίοδο.
Οι συνεχείς πιέσεις έχουν ως αποτέλεσμα τη χαμηλή γεννητικότητα, τη μεγάλη βρεφική θνησιμότητα και την αύξηση των τυχαίων θανάτων καθιστώντας τη Μεσογειακή Φώκια το πιο απειλούμενο με εξαφάνιση είδος στην Ευρώπη.
Οι φώκιες ζουν στην ίδια θάλασσα με μας. Αν δεν ξέρουμε πώς να την κάνουμε βιώσιμη γι' αυτές θα υποστούμε και μεις άμεσα τις συνέπειες. Ένας τόπος όπου μπορούν να ζήσουν οι φώκιες είναι ένας τόπος όπου μπορεί να ζήσει όλη η χλωρίδα και η πανίδα της Μεσογείου.