Γενετικά τροποποιημένα προϊόντα. Επιπτώσεις στην υγεία το περιβάλλον και την κοινωνική συνείδηση
Γενετική τροποποίηση (Γ.Τ) των οργανισμών
είναι η απομόνωση επιλεγμένων γονιδίων από ένα οργανισμό (ζωικό, φυτικό, έντομο,
η μικρόβιο) ή από έναν ιό και η με τεχνικό τρόπο εισαγωγή αυτών των γονιδίων σε
ίδιο ή εντελώς διαφορετικό οργανισμό, με σκοπό να δημιουργηθούν είδη με νέες
ιδιότητες. Η Γ.Τ των οργανισμών είναι μια διαδικασία που δεν σχετίζεται με την
συμβατική γενετική βελτίωση των ειδών, οπού συμβαίνει επιλεγμένη διασταύρωση
οργανισμών του ιδίου είδους ή συγγενών ειδών. Σε αντίθεση, η ΓΤ διασπά τους
φραγμούς της φύσης και δημιουργεί διαγενετικούς οργανισμούς και μάλιστα σε
στιγμιαίο χρόνο από εξελεγκτική άποψη.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι εφαρμογές της γενετικής μηχανικής είναι εξ ορισμού θετικές η αρνητικές για τον άνθρωπο και τη φύση. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι άλλες από τις εφαρμογές μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ευεργετικές για τον άνθρωπο - και είναι εκείνες που δεν διαταράσσουν τη σχέση του με τη φύση και δεν προσβάλλουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων - και άλλες που χαρακτηρίζονται από μια διάθεση <<διόρθωσης>> της φύσης - και είναι εκείνες που εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους για τη βιωσιμότητα του πλανήτη και της ιδίας της ζώνης.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν όλες εκείνες οι εφαρμογές που χρησιμοποιούν τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) εντός των εργαστηρίων για την παρασκευή χρησίμων φαρμακευτικών ουσιών, όπως εμβόλια, φάρμακα, καθώς και ουσίες και οργανισμούς απαραιτήτους για την ερευνά της γενετικής. Η κατηγορία αυτή στον βαθμό που λαμβάνονται τα απαραίτητα μετρά για τη μη απρόβλεπτη διασπορά τους στο περιβάλλον, θα λέγαμε ότι μπορεί να γίνει αποδεκτή υπό ορούς σκοπιμότητας, χρησιμότητας, και ασφαλείας. Πάντως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αφορά προϊόντα που σχετίζονται άμεσα και Εμέσα με την διατροφή του ανθρώπου & των ζωών. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους ΓΤΟ που σκόπιμα απελευθερώνονται στο περιβάλλον σε τεράστιες εκτάσεις (σόγια, καλαμπόκι, ψαριά, ζώα) και οι οποίοι χωρίς να εισφέρουν ουσιαστικά στη επίλυση προβλημάτων της ανθρωπότητας, μπορούν να υπονομεύσουν την περιβαλλοντική ισορροπία και συνοχή και μαζί με τις υπόλοιπες περιβαλλοντικές απειλές, να κινηθούν σε μια κατεύθυνση εχθρικών αλλαγών απέναντι στην φύση & την ανθρωπότητα.
Εκείνο ίσως που θα έπρεπε να γίνει κατανοητό
για αυτή την δεύτερη κατηγορία, είναι ότι με το υπάρχον επίπεδο γνώσης της
επιστήμης, δεν μπορεί να υπάρξει διαδικασία οικολογικής πρόβλεψης των
επιπτώσεων των ΓΤ στο περιβάλλον. Εξάλλου τα κονδύλια που διατίθενται από τις
εταιρίες βιοτεχνολογίας, για την εκτίμηση των κινδύνων στην υγειά & στο
περιβάλλον είναι από ασήμαντα έως ανύπαρκτα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
α) Δημιουργία ποικιλιών με αντοχή στα έντομα
Στον τομέα της φυτοπροστασίας έχουν γίνει οι πιο εντυπωσιακές προόδοι, π.χ προστασίας φυτού από τα έντομα, όπου γίνονται και οι μεγαλύτερες χρήσεις φαρμάκων τοξικών για τα ζώα και για τον άνθρωπο. Έχουν εντοπίσει γονίδια σε διάφορα είδη φυτών, κυρίως άγρια, που κωδικοποιούν προϊόντα που είναι τοξικά για τα έντομα, από τα οποία και προφυλάσονται με τον τρόπο αυτό. Τέτοια γονίδια που κωδικοποιούν ειδικούς αναστολείς της ανάπτυξης των εντόμων και είναι μάλιστα πρωτεϊνικής φύσης, έχουν ήδη αναγνωριστεί περί τα 30. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το γονίδιο της σόγιας και άλλων ψυχανθών, που κωδικοποιεί έναν αναστολέα του ενζύμου τρυψίνη.
β) Δημιουργία ποικιλιών με αντοχή στις ασθένειες
Οι προσπάθειες της γενετικής μηχανικής για την δημιουργία φυτών ανθεκτικών στους ιούς ακολούθησε πολλούς διαφορετικούς δρόμους και έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ήταν μια από τις πρώτες προτεραιότητες της τεχνολογίας, καθώς δεν υπάρχει αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης με την χρήση χημικών ουσιών .
γ) Δημιουργία ποικιλιών με αντοχή στα στα ζιζανιοκτόνα
Ακόμα και με το πρόβλημα της ζιζανιοκτονιας έχει ασχοληθεί η γενετική μηχανική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση του ζιζανιοκτόνου Roundup , η δραστική ουσία glyphosate , που στερείται όμως εκλεκτικότητας αφού καταστρέφει όλα τα φυτά, αναστέλλοντας ένα από τα ένζυμα που συμμετέχουν στη σύνθεση των αρωματικών αμινοξέων τους. Γι αυτό, είτε ρίχνεται πριν την σπορά της κανονικής καλλιέργειας είτε μεταξύ των γραμμών των καλλιεργούμενων φυτών και δένδρων
δ) Δημιουργία ποικιλιών ανθεκτικών στις ακραίες συνθήκες περιβάλλοντος (stress)
Παράλληλες προσπάθειες γίνονται για την προστασία των φυτών όχι μόνο από έντομα και αρρώστιες, αλλά και την προστασία από παγετούς, ξηρασία, τοξικά μέταλλα, δηλ. διάφορες περιπτώσεις stress .
ε) Δημιουργία ποικιλιών με τροποποιημένα μεταποιητικά χαρακτηριστικά
Όλα τα προβλήματα στη καλλιεργητική φάση της
φυτικής παραγωγής γίνονται προσπάθειες να αντιμετωπιστούν μία και έξω, στην βάση
της δημιουργίας των νέων ποικιλιών, με την δημιουργία αντίστοιχων γενοτύπων .
Αντίστοιχες προσπάθειες έγιναν και γίνονται - και μάλιστα αρκετές από αυτές
στέφθηκαν με επιτυχία - και για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η μεταποίηση
στ) Νέες μορφές - χρήσεις φυτών
Μιλώντας για την δημιουργία νέων ποικιλιών φυτών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, δεν πρέπει να λησμονεί κανείς να αναφέρει και το πεδίο, όπου η γενετική μηχανική έχει ένα αφάνταστα μεγάλο αριθμό δυνατοτήτων, το πεδίο της δημιουργίας νέων ανθέων ( νέων χρωμάτων ). Πραγματικά νέα χρώματα πετούνιας, τουλίπας έχουν δημιουργηθεί, νέες μορφές ανθέων , διάρκεια αντοχής των δρεπτών ανθέων, ενώ μια σειρά νέων προϊόντων που οδηγούν τις καλλιέργειες των φυτών σε νέες χρήσεις βρίσκονται στα πρώτα στάδια δοκιμών στα εργαστήρια.