Πείνα

Η ενότητα αυτή, σκοπό έχει να παρέχει θεωρητική ενημέρωση σχετικά με το φαινόμενο της Πείνας. Προσεγγίζει τις βασικές της έννοιες, αναζητά τα αίτιά της και την εντοπίζει στον παγκόσμιο γεωγραφικό και κοινωνικό χάρτη. Τέλος, επισημαίνει τις επιπτώσεις της, καθιστώντας σαφείς τους λόγους για τους οποίους αξίζει να την καταπολεμήσουμε.

Παρακάτω λοιπόν, βρίσκουν απάντηση οι εξής ερωτήσεις:

 

 

 

 

 

Τί είναι η Πείνα;

Πείνα σημαίνει να μην έχει κανείς αρκετό φαγητό ή να μην διαθέτει την ποικιλία των τροφών που του είναι απαραίτητη για να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη πείνας, που περιλαμβάνουν:

Πείνα (αγγλ. Hunger): Το αρνητικό και άβολο συναίσθημα που νιώθει κανείς όταν έχει περάσει πολύς χρόνος από την τελευταία φορά που έφαγε. Πρόκειται για μια κατάσταση αδυναμίας, συνέπεια της έλλειψης τροφίμων και η οποία με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσει υποσιτισμό. Σε ορισμένες φτωχές χώρες υπάρχει εποχιακή πείνα, συνήθως σε μήνες αμέσως πριν την επόμενη συγκομιδή [1]. Διακρίνουμε επίσης την παροδική πείνα, που αντιπροσωπεύει το 10% των ανθρώπων που πεινούν, και την μακροχρόνια πείνα, που είναι ευρέως διαδεδομένη ανάμεσα στους φτωχούς του πλανήτη [12].

Υποσιτισμός - Κακοσιτισμός (αγγλ. Malnutrition): Τα τρόφιμα μας προσφέρουν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Υποσιτισμό έχουμε όταν κάποιος δεν διαθέτει επαρκή ποσότητα τροφίμων, οπότε του λείπει η απαραίτητη ενέργεια. Κακοσιτισμό όταν δεν καταναλώνεται σωστή ποικιλία τροφών ώστε ο συνδυασμός τους να δώσει στον άνθρωπο τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι άνθρωποι που υποσιτίζονται (ή κακοσιτίζονται) μπορεί να νιώσουν αδυναμία και να αρρωστήσουν εύκολα. Ένα ιστορικό παράδειγμα κακοσιτισμού συναντάμε στα πληρώματα των πλοίων κατά τους προηγούμενους αιώνες, όπου η έλλειψη πρόσληψης βιταμίνης C από τη διατροφή των ναυτών για μεγάλο διάστημα, τους προκαλούσε την ασθένεια σκορβούτο.

Ασιτία (αγγλ. Starvation): Όταν κάποιος δεν τρώει ή δεν έχει να φάει απολύτως τίποτα.

Λιμoκτονία (αγγλ. Starvation): Ο θάνατος από παρατεταμένη στέρηση τροφής, εξαιτίας μεγάλης φτώχειας ή ανέχειας.

Λιμός (αγγλ. Famine): Γενική και οξεία έλλειψη τροφής που κάνει μεγάλες ομάδες πληθυσμού να υποφέρουν. Αν τα θύματα του λιμού δεν βρουν τροφή σύντομα, οδηγούνται σε λιμοκτονία. Ιστορικό παράδειγμα λιμού, είναι εκείνο της Γερμανικής κατοχής κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον χειμώνα του 1941 στην Αθήνα και τον Πειραιά, χάνονταν περίπου 300 Έλληνες κάθε ημέρα. [2] [11] (βλ. Δραστηριότητα 3.28)

 

 

 

 

 

 

 

 

Ποια τα Αίτια της Πείνας;

Υπάρχουν πολλοί και αλληλοεμπλεκόμενοι παράγοντες που επηρεάζουν το πρόβλημα. Ωστόσο, η Πείνα καθεαυτή μπορεί να προκληθεί από δύο απλούς λόγους:

α) Ο πρώτος είναι η Φτώχεια. Όταν δηλαδή κάποιος δεν έχει τα αναγκαία μέσα (χρήματα ή θέση) ώστε να καταφέρει να αποκτήσει πρόσβαση στην απαραίτητη γι' αυτόν τροφή, με αποτέλεσμα να πεινάει.

β) Ο δεύτερος είναι η Έλλειψη Τροφής. Όταν δηλαδή τα τρόφιμα σε μία οικογένεια, περιοχή, χώρα, ή ολόκληρο τον πλανήτη, δεν αρκούν για να θρέψουν ένα ή περισσότερα άτομα, με αποτέλεσμα αυτά να πεινούν.

 

Η Φτώχεια είναι ένα οικουμενικό φαινόμενο που επηρεάζεται από την παγκόσμια διαστρωμάτωση, την διεθνή οικονομία και τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς τη συναντάμε σε όλα τα κράτη, ακόμα και στα οικονομικά ισχυρά.

Μια από τις βασικότερες αιτίες τις φτώχειας είναι η κοινωνική ανισότητα, που σημαίνει άνιση κατανομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών, του εισοδήματος και των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των ατόμων και των κρατών. Άλλες αιτίες είναι η προκατάληψη, οι διακρίσεις και ο ρατσισμός απέναντι σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες. Ακόμα, αιτίες φτώχειας αποτελούν ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και η ανεργία. Τα φαίνομενα της παραοικονομίας, της φοροδιαφυγής και της κακοδιαχείρισης, δεν αποτελούν πρωτογενείς αιτίες, αλλά προκαλούν επιδείνωση της φτώχειας στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου. [7]

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της φτώχειας είναι η αναπαραγωγή της (φαύλος κύκλος) από γενιά σε γενιά μέσω των περιουσιακών στοιχείων, με τα οποία κληρονομούνται συνήθως τα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι η φτώχεια διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισότητες. Βέβαια, η φτώχεια δεν εξαρτάται απόλυτα από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και από τα ατομικά χαρακτηριστικά του καθενός ή ακόμα και από διάφορα απρόοπτα συμβάντα της ζωής.

Ο κανόνας ωστόσο, είναι ότι στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη, οι άνθρωποι που γεννιούνται φτωχοί ή καταλήγουν στη φτώχεια από διάφορες αιτίες, δεν μπορούν ούτε οι ίδιοι, ούτε και οι απόγονοί τους να ξεφύγουν από αυτή εύκολα, καθώς δεν έχουν αρκετά χρήματα για

  • να τραφούν σωστά ώστε να σκεφτούν και να ενεργήσουν κατάλληλα
  • να μείνουν σε δικό τους σπίτι
  • να καλλιεργήσουν δική τους γη
  • να πάνε σχολείο για να μορφωθούν και να έχουν περισσότερες ευκαιρίες
  • να αγοράσουν φάρμακα για να είναι υγιείς

 

 

 

 

 

Η Έλλειψη Τροφίμων, από την άλλη, έχει εξίσου πολυάριθμα αίτια με τη Φτώχεια, τα οποία περιλαμβάνουν:

  • τις περιβαλλοντικές καταστροφές, π.χ. ένα τσουνάμι ή ένας κυκλώνας, μια πλημμύρα ή μια ξηρασία, μπορεί να καταστρέψουν ολόκληρες σοδειές
  • τις ανθρώπινες ενέργειες, π.χ. μια πολεμική σύρραξη ή ένας εμπρησμός, που επηρεάζουν τόσο τα καλλιεργήσιμα εδάφη, όσο και τον πληθυσμό
  • την αλλαγή του κλίματος. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη, μειώνει την παραγωγή σιτηρών και ρυζιού [6]
  • το διεθνές εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση. Σύμφωνα με τις επιταγές της, πολλές φτωχές χώρες αναγκάζονται αντί να καλλιεργήσουν τρόφιμα, να παράγουν προϊόντα όπως κακάο και καουτσούκ τα οποία δεν τρώγονται, για να εξυπηρετήσουν τις διεθνείς αγορές.
  • τις λανθασμένες πολιτικές αποφάσεις. Πολλές φορές στο παρελθόν, λάθος γεωγικές πολιτικές έχουν οδηγήσει σε έλλειψη τροφίμων. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις μέρες μας, όταν προωθείται και επιχορηγείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η παραγωγή βιοκαυσίμων.
  • το μικρό εργατικό δυναμικό των αγροτών στις χώρες που μαστίζονται από πείνα. Οι πληθυσμοί των αγροτών (και μαζί και τα εργατικά τους χέρια), μειώνονται διαρκώς από τις ασθένειες που πλήττουν τις φτωχές χώρες (όπως το HIV), αλλά και από τη μετανάστευση. Έτσι, γίνεται ολοένα και δυσκολότερο να παραχθεί ικανή ποσότητα τροφίμων για να θρέψει τις χώρες αυτές.
  • τον υπερπληθυσμό, αφού όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων στον πλανήτη, τόσο δυσκολότερο γίνεται να βρεθεί τροφή για όλους. Παρότι στις μέρες μας, τα τρόφιμα που παράγονται είναι αρκετά για να μας θρέψουν όλους, οι προβλέψεις αναφέρουν ότι μέχρι το έτος 2050, η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να έχει διπλασιαστεί για να καλύψει την αύξηση του πληθυσμού. Ωστόσο, θα πρέπει όταν αναφερόμαστε στον υπερπληθυσμό, να λαμβάνουμε πάντα υπόψη μας ότι είναι μέγεθος σχετικό. Για παράδειγμα, ένας αμερικάνος καταναλώνει τόση τροφή, όσο 5 Ινδοί μαζί.


 

 

 

 

Πού βρίσκονται οι Πεινασμένοι;

Στο Γεωγραφικό Χάρτη

Η πείνα και ο υποσιτισμός επηρεάζουν ένα στα τρία άτομα ανά τον κόσμο, και αφορούν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, κυρίως όμως στους φτωχούς και ευάλωτους ανθρώπους. Η μεγάλη πλειοψηφία των υποσιτιζόμενων ανθρώπων ζει στην Αφρική και την Ασία. Στην περιοχή της Ινδίας ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός ανθρώπων που υποφέρουν από πείνα. Η Αφρική και η υπόλοιπη Ασία υπολογίζεται ότι έχουν το υπόλοιπο 40%, ενώ τις τάξεις των πεινασμένων ανθρώπων συμπληρώνουν οι κάτοικοι της Λατινικής Αμερικής και άλλων σημείων του κόσμου. Οι μαθητές βέβαια, πρέπει να κατανοήσουν ότι σε κάθε περιοχή και σε κάθε χώρα βρίσκονται άνθρωποι που που μπορεί πεινάνε. Για το λόγο αυτό, καλό είναι εκτός από τον γεωγραφικό εντοπισμό της πείνας, να πραγματοποιήσουμε και έναν αντίστοιχο κοινωνικό.

 

 

Στον Κοινωνικό Χάρτη

Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί που βιώνουν την πείνα γύρω μας ;

Άστεγοι: Άστεγους συναντούμε συχνότερα στις αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού Κόσμου. Για παράδειγμα στο Λος Άντζελες της Αμερικής υπάρχουν 80.000 άστεγοι, από τους οποίους τα κρατικά καταφύγια έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν μόνο 8.000. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης, με αποτέλεσμα να βιώνουν μια συνεχή κατάσταση πείνας.

Μετανάστες- Πρόσφυγες: Πολλοί άνθρωποι λόγω της φτώχειας ή των συνθηκών πολέμου που επικρατούν στις χώρες τους αναγκάζονται να μεταναστεύσουν συνήθως προς τις χώρες του Δυτικού Κόσμου. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν οικειοθελώς σε μια άλλη χώρα να δουλέψουν λέγονται μετανάστες ενώ αυτοί που εξαναγκάζονται γιατί απειλείται η ζωή τους, λόγω εθνοτικής καταγωγής, φύλου, θρησκείας ή εμπόλεμης κατάστασης που επικρατεί στη χώρα τους λέγονται πρόσφυγες. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι πολύ πιθανό να βιώσουν συνθήκες πείνας, τόσο κατά τη διάρκεια που ταξιδιού τους, όσο και κατά την άφιξή τους στη χώρα υποδοχής. Ίσως να περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στις ανάγκες μιας ισορροπημένης και θρεπτικής διατροφής.

Άνεργοι: Καθώς τα ποσοστά ανεργίας ανεβαίνουν σχεδόν σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, υπάρχουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, συνεπώς και το εισόδημά τους, με αποτέλεσμα σταδιακά να περιέρχονται σε συνθήκες φτώχειας. Αυτό έχει επιπτώσεις και στη διατροφή τους, καθώς δε μπορούν να ανταπεξέλθουν στο ακριβό κόστος ζωής και να παράσχουν στις οικογένειές τους όλα τα θρεπτικά τρόφιμα που έχουν ανάγκη. Για να πάρουμε ως παράδειγμα τη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας η ανεργία στην Ελλάδα έφτασε συνολικά το 9,1% (α' τρίμηνο 2007) ενώ το 20% των Ελλήνων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (έχουν δηλαδή εισόδημα κάτω από το 60% του μέσου εθνικού εισοδήματος). [8]


Ηλικιωμένοι: Ο μέσος όρος προσδοκώμενης ζωής ανεβαίνει, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και υπάρχουν πολλοί ηλικιωμένοι που έχουν ένα εισόδημα συχνά σταθερό και χαμηλό και με το οποίο πρέπει να ανταπεξέλθουν στο κόστος ζωής το οποίο όμως ανεβαίνει συνεχώς. Τα αυξημένα έξοδα για φάρμακα και κατάλληλη περίθαλψη μπορούν να αναγκάσουν ηλικιωμένους να πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε απαραίτητα για τη ζωή τους φάρμακα ή τη σωστή διατροφή.

 

 

 

 

 

 

 

Ποιες είναι οι Επιπτώσεις της Πείνας;

Στο άτομο

Ο υποστιτισμός σε ατομικό επίπεδο, μπορεί να σημαίνει μια σειρά από επικαλυπτόμενα προβλήματα. Σε πρώτη φάση, ο χρόνιος κακοσιτισμός οδηγεί σε καθυστερημένη ανάπτυξη τα μικρά παιδιά και σε αναιμία τους ενήλικες. Στη συνέχεια, τα πόδια πρήζονται εξαιτίας της έλλειψης πρωτεϊνών, ενώ μειώνονται οι αντιστάσεις στις ασθένεις και η ίαση των τραυμάτων. Επίσης παρουσιάζεται προοδευτική αδυναμία του οργανισμού και δυσκολία στην κατάποση, που δεν επιτρέπει τη σωστή πρόσληψη τροφής. Την ίδια στιγμή, ποικίλα συμπτώματα (όπως αναιμία, χρόνια διάρροια, συρρίκνωση οργάνων όπως η καρδιά και οι πνεύμονες, υποθερμία, μυική αδυναμία, δυσπεψία) και ασθένειες από την μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους. [3] Αναλυτικά:

- Kwashiorkor (εγκαταλελειμμένος, στα Γκανέζικα). Ασθένεια που προκαλείται όπου η διατροφή είναι ικανοποιητική σε θερμίδες, αλλά φτωχή σε πρωτεΐνες π.χ. σε κουλτούρες που τρώνε μόνο ρύζι ή καλαμπόκι. Εμφανίζεται αμέσως μετά τον απογαλακτισμό του παιδιού (εξού και το όνομά του). Προκαλεί σοβαρές αλλοιώσεις στο συκώτι: τα ηπατοκύτταρα γίνονται ατροφικά, το συκώτι διηθείται από νερό και λίπη που δε μεταβολίζονται. Τυπικό της σύμπτωμα η χαρακτηριστική διογκωμένη κοιλιά (οίδημα πείνας), που βλέπουμε στις φωτογραφίες φτωχών παιδιών.

- Μαρασμός. Ασθένεια βρεφών, όταν η μητέρα τους αναγκαστεί να σταματήσει τον θηλασμό. Προκαλεί ανακοπή της ανάπτυξης και εκλέπτυνση του δέρματος. Καθώς συνεχίζεται η στέρηση πρωτεϊνών, προκαλείται αδυναμία ανάπτυξης, απώλεια μυϊκής μάζας, και μειωμένη αντίσταση σε ασθένειες. Κόπωση, ευερεθιστότητα και λήθαργος, είναι ακόλουθα συμπτώματα που συνδέονται με την έλλειψη πρωτεϊνών.

- Αναιμία. Προκαλείται από την έλλειψη σιδήρου (σίδηρο συναντάμε στο κρέας, το αυγό, τα καρύδια, τα πράσινα λαχανικά, τα όσπρια) η οποία ταλαιπωρεί σύμφωνα με εκτιμήσεις πάνω από 1,7 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο.

- Goitre. Πρόκειται για τη διόγκωση του θυροειδούς αδένα, που προκαλείται από την έλλειψη ιωδίου. Ιώδιο υπάρχει άφθονο στα θαλασσινά, αλλά στον Δυτικό Κόσμο το συναντάμε και στο μαγειρικό αλάτι, οπότε είναι ελάχιστες οι πιθανότητες να λείψει από τη διατροφή μας.

- Ασθενές Ανοσοποιητικό Σύστημα. Όταν από τη διατροφή μας λείπει εντελώς ο ψευδάργυρος (που βρίσκεται στο κρέας, τα δημητριακά ολικής άλεσης, το σουσάμι και τα οστρακοειδή), οι άμυνες του οργανισμού είναι πολύ χαμηλές, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πολύ εύκολα διάρροια και πνευμονία.

- Μπέρι - μπέρι. Είναι ασθένεια που προκαλείται από την ανεπάρκεια θειαμίνης (βιταμίνη Β1 - τη συναντάμε στο χοιρινό, τους σπόρους, τα καρύδια, τα φασόλια, κλπ.) και η οποία οδηγεί σε βλάβη του νευρικού συστήματος και στην αχρηστία των μυών. Άλλα συμπτώματα έλλειψης είναι η καρδιακή αρρυθμία, η καρδιακή ανεπάρκεια, η αδυναμία, δυσκολίες στο βάδισμα, πνευματική σύγχυση και παράλυση. Αυτή η ασθένεια ανακαλύφθηκε πρώτα στην Άπω Ανατολή όταν διαδόθηκε ευρέως η συνήθεια του εξευγενισμένου ρυζιού, με την απομάκρυνση από τα πλούσια σε θειαμίνη φλούδια του.

- Έλλειψη ριβοφλαβίνης (βιταμίνη Β2 - τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα) μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως δερματικά εξανθήματα, σκασίματα και κοκκίνισμα κοντά στις γωνίες των ματιών και των χειλιών, όπως επίσης και υπερευαισθησία στο φως (φωτοφοβία). Μπορεί επίσης να προκαλέσει σκασίματα στις γωνίες του στόματος (χείλωση).

- Πελλάγρα. Είναι ασθένεια που προκαλείται από την έλλειψη νιασίνης (βιταμίνη Β3, τη συναντάμε στο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα μανιτάρια, τα δημητριακά) και χαρακτηρίζεται από διάρροια, εξανθήματα δέρματος, εγκεφαλική δυσλειτουργία, ερεθισμούς της γλώσσας και του στόματος, καθώς και προβλήματα στην κατάποση. Ιστορικά είχε παρατηρηθεί στην Ευρώπη όταν οι φτωχοί άνθρωποι έτρωγαν αποκλειστικά καλαμπόκι. (βλ. και δραστηριότητα 5.31 Πείνα και θρύλοι)

- Έλλειψη πυριδοξίνης (βιταμίνη Β6 - τη συναντάμε στο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τις πατάτες) μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως αδυναμία, ερεθιστικότητα και αϋπνία. Επίσης, σε αποτυχία της ανάπτυξης, χειροτέρευση της κίνησης και διαταραχές. [9]

- Έλλειψη φολικού οξέος ή κοβαλαμίνης (το φολικό οξύ το συναντάμε σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά και το συκώτι και την βιταμίνη Β12 στο κρέας, το γάλα και τα αυγά) μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία. Τα συμπτώματα είναι μεγάλα, ανωριμότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που δείχνει αργή σύνθεση DNA. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν καούρα, διάρροια και συχνές μολύνσεις λόγω καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος. Επηρεάζει το νευρικό σύστημα, οδηγώντας σε κατάθλιψη, πνευματική σύγχυση, λιποθυμίες και κούραση.

- Σκορβούτο. Ασθένεια που προκαλείται από την έλλειψη σε βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ). Τα πρώτα σημάδια έλλειψης της βιταμίνης C είναι το μάτωμα γύρω από τα δόντια και το σπάσιμο των τριχοειδών αγγείων κάτω από το δέρμα, που σχηματίζουν εστίες αιμορραγίας. Σημαντική έλλειψη βιταμίνης C δρα στο νευρικό και το μυϊκό σύστημα. Οδηγεί σε εκφυλισμό των μυών και σε πόνο, υστερία και κατάθλιψη. Περαιτέρω συμπτώματα είναι η αναιμία, οι συχνές μολύνσεις, το τραχύ δέρμα και η αποτυχία των πληγών να επουλωθούν. Το σκορβούτο χαρακτηρίζεται από σπασμούς, πυρετό, απώλεια της πίεσης του αίματος και οδηγεί στο θάνατο. (βλ. δραστηριότητα 5.33)

- Κερατομαλάκυνση. Καταστροφή του κερατοειδούς χιτώνα που οδηγεί σε τύφλωση, και συνδέεται με την έλλειψη της βιταμίνης Α (τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα καρότα και τα ψάρια). Αυτή προκαλεί σε πρώτη φάση απώλεια της νυχτερινής όρασης. Στα βρέφη και στα παιδιά έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να προκαλέσει μία ασθένεια τη ξηροφθαλμία. Τα μάτια γίνονται ευαίσθητα στο φως και περιορίζεται ή σταματάει η έκκριση δακρύων που τα υγραίνουν. Τα βλέφαρα κολλούν και φουσκώνουν ενώ προκαλούνται αλλοιώσεις και μολύνσεις στον κερατοειδή του ματιού. [10]

- Ραχίτιδα. Ασθένεια που προκαλείται στα παιδιά από την έλλειψη βιταμίνης D (που τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και τα ψάρια), η οποία βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Οδηγεί σε καθυστερημένη ανάπτυξη, νωθρότητα και μυϊκή αδυναμία, αλλά και κυρτώσεις των κλειδώσεων, παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης, κλπ.

- Έλλειψη βιταμίνης Κ (τη συναντάμε κυρίως στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά) δεν επιτρέπει στο αίμα να πήξει και αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγίας. Επίσης, επειδή η βιταμίνη αυτή βοηθά στην ενδυνάμωση των οστών, η ανεπάρκειά της οδηγεί σε υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας. Τέλος, η βιταμίνη Κ θεωρείται ότι προστατεύει την ελαστικότητα του δέρματος, συνεπώς η έλλειψή της προκαλεί γρηγορότερη γήρανση του δέρματος

 

 


Στην κοινωνία και τον κόσμο

Από την προηγούμενη ενότητα, έγινε φανερό ότι οι επιπτώσεις του κακοσιτισμού σε κάθε άτομο ξεχωριστά, μπορεί να είναι τραγικές, ακόμα και μοιραίες. Τι συμβαίνει όμως όταν μια ολόκληρη κοινωνία μαστίζεται από την πείνα;

α) Μια πρώτη συνέπεια, είναι ότι η κοινωνία αυτή δεν μπορεί να έχει φυσιολογική ανάπτυξη, εξαιτίας του φαύλου κύκλου της φτώχειας και της πείνας. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό, πρέπει να ξεκινήσουμε τον συλλογισμό μας παρατηρώντας το πιο ευαίσθητο τμήμα του συνόλου, που είναι τα παιδιά. Η φτώχεια και η ανεπαρκής ποσότητα τροφής έχουν ως αποτέλεσμα όχι μόνο τη δημιουργία προβλημάτων υγείας και ανάπτυξης των παιδιών, αλλά συμβάλλουν και στην αναπαραγωγή της ανεργίας και τη διαιώνιση της φτώχειας.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες πολλά παιδιά -και ιδίως κορίτσια- συχνά πρέπει να βοηθούν τις οικογένειές τους να βγάλουν ένα μικρό εισόδημα που θα τους επιτρέψει να επιβιώσουν με αποτέλεσμα αντί να πηγαίνουν στο σχολείο να δουλεύουν στα χωράφια. Επομένως, η φτώχεια εμποδίζει την εκπαίδευση, γιατί πολλά παιδιά αναγκάζονται να μην πηγαίνουν στο σχολείο. Ακόμα όμως και αν τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο αλλά πεινάνε, αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες στο να συγκεντρωθούν και να αφομοιώσουν γνώσεις. Κατά συνέπεια,
η πείνα κλέβει από τα παιδιά το δικαίωμα στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, δηλαδή στη μόρφωση. Συνεχίζοντας τον συλλογισμό μας, τα παιδιά που δεν έχουν ούτε τις βασικές γνώσεις ανάγνωσης και γραφής, είναι πολύ δύσκολο στο μέλλον να βρουν μια δουλειά και σχεδόν αδύνατον μια καλά αμειβόμενη δουλειά, κάτι που θα τους βοηθήσει να βγουν από τις συνθήκες φτώχειας που βιώνουν. Το συμπέρασμα είναι ότι η φτώχεια και η πείνα οδηγούν στην ανεργία καθώς και το αντίστροφο, η ανεργία οδηγεί στην πείνα και τη φτώχεια. Δημιουργείται δηλαδή ένας φαύλος κύκλος. Από εκεί και πέρα, εάν σε μια χώρα υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός δυνατών, μορφωμένων και υγιών ανθρώπων οι οποίο μπορούν να εργαστούν, είναι πολύ δύσκολο για τη χώρα αυτή να χτίσει μια δυνατή οικονομία. Έτσι, όταν ο πληθυσμός ενός κράτους υποσιτίζεται, μειώνονται η παραγωγικότητα και ο πλούτος. Και ο κύκλος συνεχίζεται. (βλ. δραστηριότητα 5.32)


β) Μια δεύτερη συνέπεια της Πείνας σε κοινωνικό επίπεδο, είναι η πρόκληση αναταραχών, συρράξεων και συγκρούσεων, οι οποίες με τη σειρά τους ενισχύουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα και δεν επιτρέπουν την εφαρμογή προγραμμάτων για την επίλυσή της. Δημιουργείται συνεπώς ένας ακόμη φαύλος κύκλος, σαν εκείνον που εξετάσαμε στην προηγούμενη παράγραφο. Ας δούμε πώς συμβαίνει αυτό: Σε πολλά σημεία του κόσμου (στις μέρες μας στην Αϊτή, το Μεξικό και αλλού), οι άνθρωποι ξεσηκώνονται απελπισμένοι από την φτώχεια και την πείνα και προσπαθούν να ανατρέψουν το υφιστάμενο σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης και να διαμορφώσουν μια δικαιότερη κοινωνία. Η ρήξη τους σε σχέση με τις εκάστοτε κυβερνήσεις, οδηγεί συνήθως στη δημιουργία επαναστατικών ομάδων, οι οποίες προσπαθώντας να καταλάβουν την εξουσία μεταχειρίζονται βία και σπέρνουν την καταστροφή στο πέρασμά τους.

Ωστόσο, στην ανθρώπινη ιστορία οι συγκρούσεις και ο πόλεμος αποτέλεσαν και αποτελούν μια από τις βασικές αιτίες που προκαλούν τις πιο έντονες, σοβαρές και γενικευμένες καταστάσεις πείνας. Ο πόλεμος έχει επιπτώσεις που μοιάζουν με αυτές των φυσικών καταστροφών. Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους σε αναζήτηση ασφάλειας, αφήνοντας πίσω τα χωράφια τους, τα ζώα ή τους καρπούς τους. Συχνά δε μπορούν να επιστρέψουν παρά μόνο μήνες αργότερα. Επιπλέον, στον πόλεμο, η τροφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο. Οι στρατιώτες οδηγούν τους αντιπάλους τους σε παράδοση καταστρέφοντας τα αποθέματα τροφών ή πλήττοντας τις τοπικές αγορές τους. (βλ. δραστηριότητα 5.34)

Συμπερασματικά, οι επιπτώσεις της πείνας σε κοινωνικό επίπεδο, περιλαμβάνουν την υποανάπτυξη του συνόλου, τις κοινωνικές αναταραχές και την παγίδευση του μέλλοντος μιας περιοχής σε καταστροφικούς φαύλους κύκλους, από τους οποίους είναι πολύ δύσκολο να εξέλθει χωρίς σημαντική εξωτερική βοήθεια.

 

 

 Πηγές:

[1] http://www.actionaid.gr/folder.2005-02-15.2058128045/folder.2005-02-15.8235313394/TeacherInfo.pdf

[2] http://dim-sapon.rod.sch.gr/diafora/Gegonota/1941_1944.HTM)

[3] http://www.healthline.com/galecontent/starvation?utm_term=starvation&utm_medium=mw&utm_campaign=article

[4] http://www.feedingminds.org (FAO)

[5] http://www.oxfam.org.uk

[6] http://www.mediterraneandiversity.net/gre/2.1.gr.htm

[7] http://gym-domen.lar.sch.gr/spring_day1.htm

[8] http://societystats.blogspot.com

[9] http://www.food-info.net/gr/vita/water.htm

[10] http://el.wikipedia.org/

[11] http://www.istoria.gr/oct03/content04.htm

[12] Pinstrup - Andersen, P. & Cheng F., (2007), "Κάποιοι πεινούν ακόμα", Scientific American, Νοέμβριος, σελ. 72