Πείνα στον κόσμο

Η παράγραφος αυτή, είναι αφιερωμένη στη διδασκαλία ορισμένων Αξιών που θεωρούμε ότι στηρίζουν την έννοια της Αειφορίας. Οι αξίες που επιλέξαμε είναι βεβαίως ενδεικτικές και πιθανότατα όχι οι σημαντικότερες, καθώς δεν περιλαμβάνονται σ' αυτές η υπευθυνότητα, η αυτογνωσία και η αυτοεκτίμηση, ωστόσο θεωρούμε πως έχουν τη μεγαλύτερη σχέση με το ζήτημα της Πείνας, που μας απασχολεί.

• Τι είναι οι Στάσεις και οι Αξίες
• Στάδια Εσωτερίκευσης Αξιών
• Προτεινόμενη Μέθοδος Εργασίας

Στην εισαγωγική αυτή σελίδα υπάρχει η επεξήγηση των βασικών όρων, συνοπτική αναφορά των σταδίων μέσα από τα οποία περνά η εσωτερίκευση των αξιών και φυσικά η μέθοδος που προτείνουμε για την εργασία με αξίες στην τάξη. Από τις επιλογές στα αριστερά, ο χρήστης μπορεί να οδηγηθεί στη σελίδα με την αντίστοιχη αξία, να διαβάσει λίγα στοιχεία γι' αυτή, αλλά και τον μύθο που έχει επιλεγεί για να την αντιπροσωπεύσει. Επιλέξαμε την μέθοδο της αφήγησης, γιατί θεωρούμε ότι η γνώση που αποθηκεύουμε στο μυαλό μας και δημιουργεί σιγά σιγά την κοσμοθεωρία μας, εγκαθίσταται κυρίως με τη μορφή ιστοριών [4]. Ωστόσο, ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει υπόψη του ότι η επιλογή του σωστού μύθου αποτελεί μόλις το 50% της εργασίας με την κάθε αξία. Το υπόλοιπο 50% συμπληρώνεται από τα:

• να γίνει το κείμενο σαφές (με επεξήγηση, θεατρική αναπαράσταση, κ.ο.κ)
• να συνδεθεί με την καθημερινότητα (συμβουλές)
• να διατηρηθεί στη μνήμη των παιδιών (υπενθύμιση με διάφορες αφορμές)
• να γίνει μέρος ενός δικτύου ιστοριών που συνδέονται μεταξύ τους

 

 

 

 

Τι είναι οι Στάσεις και οι Αξίες

Με τον όρο "στάσεις" εννοούμε σχετικά παγιωμένους τρόπους αντίδρασης σε συγκεκριμένες συναισθηματικές καταστάσεις. Όταν οι στάσεις αντιμετωπίζονται όχι ως προσωπικές προτιμήσεις αλλά ως υπεύθυνες επιλογές που είναι συνεπείς, εναρμονισμένες με ευρύτερες ευγενείς πεποιθήσεις, τότε ονομάζονται "αξίες" [1]. Με βάση αυτές και σε συνδυασμό περισσότερο με τα συναισθήματα και λιγότερο με τις γνώσεις, οι μαθητές αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, ώστε να μπορούν να ενταχθούν ομαλά και να λειτουργήσουν αποδοτικά μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Η διδασκαλία των αξιών και των στάσεων, παίζει λοιπόν πρωταρχικό ρόλο στην εκπαίδευση, παρότι δεν εντάσσεται επίσημα στο αναλυτικό πρόγραμμα.

Σχετικά με το θέμα μας, η κατανόηση, αποδοχή και υιοθέτηση των κατάλληλων στάσεων και αξιών από τους μαθητές -αλλά και τους ενηλίκους- θεωρούμε ότι μπορεί να βοηθήσει σε μια σωστότερη τοποθέτηση απέναντι στα περιβαλλοντικά ζητήματα του πλανήτη, αλλά και ειδικότερα, σε ενεργητικότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος της Πείνας.

 

 

 

Στάδια Εσωτερίκευσης Αξιών

Οι αξίες δεν είναι απλό να εσωτερικευθούν όπως οι γνωστικές πληροφορίες. Χρειάζεται προσπάθεια σε βάθος χρόνου, υπομονή και επιμονή, μέχρι οι μαθητές να ενστερνιστούν μια αξία και να την κάνουν τμήμα της βιοθεωρίας τους. Τα στάδια - φάσεις από τα οποία περνά κανείς στον δρόμο προς την υιοθέτηση μιας αξίας, μπορεί να εντοπιστούν μέσα από την προσαρμογή της ταξινομίας των διδακτικών στόχων του συναισθηματικού τομέα κατά Krathwohl, ως εξής:

1. Πρόσληψη της αξίας, όπου το υποκείμενο προσέχει κάτι που υποπίπτει στην αντίληψή του.

2. Ανταπόκριση στην αξία, όπου το υποκείμενο συμμορφώνεται σε κάτι με δική του θέληση και αντλεί ικανοποίηση από αυτό.

3. Αξιολόγηση, όπου το άτομο αποδέχεται την αξία, συμπεριφέρεται με συνέπεια ως προς αυτή, την επιδιώκει και δέχεται να θεωρηθεί από τους άλλους ότι την ακολουθεί.

4. Οργάνωση, όπου η αξία ενσωματώνεται στο σύστημα αξιών του ατόμου και αποτελεί πλέον μέρος της εσωτερικής του φιλοσοφίας.

5. Χαρακτηρισμός, όπου το άτομο συμπεριφέρεται διαρκώς σύμφωνα με την αξία που εσωτερίκευσε και αυτή χαρακτηρίζει όλη του την κοσμοθεωρία.

 

 

 

Προτεινόμενη Μέθοδος Εργασίας

Η ενασχόληση με κάθε μία αξία, απαιτεί από τον εκπαιδευτικό σωστή προετοιμασία και οπωσδήποτε αρκετό χρόνο δουλειάς μέσα στην τάξη. Η μέθοδος που θα επιλέξει για να εργαστεί, πρέπει να διαμορφωθεί σύμφωνα με μια πληθώρα παραγόντων: την εκπαιδευτική βαθμίδα και το επίπεδο των μαθητών, τα ενδιαφέροντά τους, τα ταλέντα τους και το κλίμα που επικρατεί στην τάξη, τη σχέση που έχει αναπτύξει με τα παιδιά αλλά και τους γονείς τους, κ.λπ.

Έτσι, ο κάθε δάσκαλος και καθηγητής μπορεί να διαμορφώσει τη δική του προσωπική μέθοδο, σύμφωνα με την οποία οι μαθητές του θα οδηγηθούν σταδιακά στην υιοθέτηση των επιθυμητών αξιών. Ακολούθως προτείνεται μια γενική κατεύθυνση που εύκολα μπορεί να προσαρμοστεί στις εκάστοτε ανάγκες. Συνδυάζει την αφήγηση, τη συζήτηση, την έρευνα και τη δημιουργικότητα και είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί μέσω της ιστοσελίδας, χωρίς υλικό για εκτύπωση.

Τα βήματα της Μεθόδου έχουν ως εξής:

1. Ερωτήσεις Αφόρμησης
2. Αφήγηση του Μύθου
3. Μεταναγνωστικές Ερωτήσεις
4. Ερωτήσεις κατανόησης της Αξίας
5. Ερωτήσεις οικειοποίησης της Αξίας
6. Διάλογος
7. Δραστηριότητες στην Τάξη
8. Δραστηριότητες για το Σπίτι
9. Αλληλεπίδραση με Γονείς

1. Ερωτήσεις Αφόρμησης

Μέσα από αυτές, οι μαθητές προετοιμάζονται να ακούσουν την ιστορία και να συγκρατήσουν τα σημεία που θεωρούνται χρήσιμα για τη συνέχεια. Πρέπει να ξυπνούν το ενδιαφέρον γύρω από την έννοια και να μην διαρκούν για πολλή ώρα. π.χ. "Έχετε ακούσει παιδιά τη λέξη "Αλληλεγγύη"; Καταλαβαίνετε τι σημαίνει; Ποιόν λέμε "αλληλέγγυο προς τους άλλους"; Πώς συμπεριφέρεται αυτός;"

Μέθοδος

 

2. Αφήγηση του Μύθου

Η αφήγηση μπορεί να διακόπτεται σε προγραμματισμένα σημεία, ώστε να καλούνται οι ίδιοι οι μαθητές να προβλέψουν τη συνέχεια του μύθου ή να λάβουν αποφάσεις για το πώς θα προχωρήσει η ιστορία. Με τον τρόπο αυτό, η συμμετοχή τους γίνεται πιο ενεργητική, η ιστορία πιο ζωντανή και παράλληλα εξάπτεται το ενδιαφέρον των ακροατών. π.χ."Φανταστείτε ότι είστε το μικρό χελιδονάκι, τι απαντάτε στον ευτυχισμένο πρίγκηπα; Τι περιμένετε εκείνος να σας πει;"

Μέθοδος

 

3. Μεταναγνωστικές Ερωτήσεις

Μέσα από τις οποίες ελέγχεται αν οι μαθητές κατανόησαν την κυρίως πλοκή και το κεντρικό μήνυμα. Καλό είναι να μην γίνονται με τον γενικό τύπο: "τι λέει η ιστορία;", αλλά να είναι περισσότερο στοχευμένες, π.χ. "Τί σας έκανε εντύπωση στην ιστορία που ακούσαμε; Πώς συμπεριφέρεται ο κάθε χαρακτήρας; Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τις αντιδράσεις του;"

Μέθοδος 

 

4. Ερωτήσεις κατανόησης της Αξίας

Μέσα από αυτές επικεντρωνόμαστε στη συμπεριφορά του χαρακτήρα που αναδεικνύει την αξία που μας ενδιαφέρει.

Μπορεί να ξεκινούν από απλή επανάληψη των ερωτήσεων αφόρμησης και να φτάνουν σε αρκετά περίπλοκο επίπεδο. π.χ. "Τι νιώθει κάποιος που είναι υπεύθυνος; Πώς φέρεται; τί κάνει και τί δεν κάνει; Πόσα διαφορετικά είδη τέτοιας συμπεριφοράς μπορούμε να σκεφτούμε;"

Στο τέλος, μπορεί οι μαθητές να κατασκευάσουν μια λίστα με το πώς εφαρμόζεται στην πράξη η αξία που μελετούμε. "π.χ. Είμαι Δίκαιος σημαίνει: 1) 2) 3)"

Μέθοδος 

 

5. Ερωτήσεις οικειοποίησης της Αξίας

Μέσα από αυτές μεταφέρεται η αξία από το επίπεδο της ιστορίας, στο προσωπικό επίπεδο του κάθε μαθητή.

π.χ. Εσύ ένιωσες ποτέ έτσι; Υπάρχει κάποιος στο σχολείο που φέρεται έτσι; Δώστε μου παραδείγματα από την καθημερινή σας ζωή που βλέπετε κάποιος να φέρεται ανάλογα. Μας αρέσει ή όχι; Αν ναι, πώς μπορούμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα; Αν όχι, πώς μπορούμε να το αλλάξουμε για να μη συμβεί ό,τι έγινε στην ιστορία μας;

Μέθοδος

 

6. Διάλογος

Τα παιδιά πρέπει να συζητήσουν μέσα στην τάξη για τις απόψεις τους σχετικά με την αξία. Να ανταλλάξουν γνώμες και να οδηγηθούν σε γόνιμα συμπεράσματα, πάντοτε με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού. Είναι χρήσιμη η αξία αυτή; Πώς θα ήταν ο κόσμος αν όλοι την ακολουθούσαν; Ή αν κανείς δεν την ακολουθούσε; Θα μας άρεσε ή όχι;

Μέθοδος 

 

 

7. Δραστηριότητες στην τάξη

Ποικίλες δραστηριότητες, ανάλογα πάντα με τις συνθήκες που αναφέρθηκαν πιο πάνω, μπορούν να προταθούν για την εκπαίδευση σε σχέση με τις αξίες. Αυτές περιλαμβάνουν:

1.Αναπαράσταση της ιστορίας με παντομίμα, κουκλοθέατρο, παραλλαγή σεναρίου από τα παιδιά, κλπ.

2.Σκέφτομαι και Γράφω με θέμα αντίστοιχο της ιστορίας, ή με άξονα την κεντρική αξία.

3.Δημιουργία κόμικ με την ιστορία. Αν το σχεδιάσει ο εκπαιδευτικός, τα μπαλονάκια αφήνονται κενά, ώστε το κάθε παιδί να δημιουργήσει τη δική του παραλλαγή.

4.Δεύτερη ανάγνωση της ιστορίας: Τί θα γινόταν αν....

5.Περιπλανώμενοι Δημοσιογράφοι. Οι μαθητές καταγράφουν συμπεριφορές και μεταφέρουν ιστορίες από τον έξω κόσμο σχετικά με την εν λόγω αξία. Αντίστοιχο άρθρο μπορεί να μπει και στη σχολική εφημερίδα.

6.Ιδεοθύελλα για ένα υποτιθέμενο project. π.χ. "Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ένα παρόμοιο με της ιστορίας πρόβλημα που υπάρχει στο σχολείο μας; Πώς θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε ένα διαφημιστικό για την αξία αυτή ώστε να μάθουν γι'αυτή περισσότερα παιδιά;"

7.Κρατάμε ημερολόγιο τάξης σχετικό με τη συμπεριφορά των μαθητών προς τους συμμαθητές τους και προσπαθούμε να εντοπίσουμε αν η αξία εφαρμόζεται καθημερινά.

8.Κατασκευάζουμε εικονοβιβλίο με κολάζ από εικόνες που οι μαθητές φέρνουν από το σπίτι, εμπνευσμένοι από την αξία και τη συμπεριφορά των χαρακτήρων της αφήγησης.

9.Γράφουμε γράμμα στον ήρωα της ιστορίας για να τον επαινέσουμε ή να τον ψέξουμε, πάντοτε σχετικά με τη χρήση της αξίας και τη συμπεριφορά του.

10.Γράφουμε ένα μικρό τραγούδι που θυμίζει τους ήρωες της ιστορίας και καλεί τους μαθητές να τους μιμηθούν ή όχι.

 

Αυτονόητο είναι πως οι δραστηριότητες δεν εξαντλούνται εδώ, αλλά ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να επινοήσει περισσότερες, χρησιμοποιώντας τη δημιουργική του φαντασία.

Μέθοδος  

 

8.Δραστηριότητες για το Σπίτι

- Οι μαθητές παίρνουν μαζί τους τη λίστα της αξίας και τη συζητούν με τους γονείς τους.

- Ζητούν από τους γονείς τους να μοιραστούν μαζί τους ιστορίες σχετικά με την αξία που εξετάζουμε και τις συμπεριφορές που προκαλεί, από την παιδική τους ηλικία.

- Μέσα από μια δική τους έκθεση ή ζωγραφιά, εξιστορούν τα συναισθήματα των ηρώων της ιστορίας

- Βλέποντας τις εκπομπές στην τηλεόραση μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια, εντοπίζουν συμπεριφορές σχετικά με την υπο μελέτη αξία και τις σχολιάζουν. Την επόμενη μέρα, μεταφέρουν τις παρατηρήσεις τους στην τάξη και τις συζητούν με τους συμμαθητές τους.

Μέθοδος

 

9. Αλληλεπίδραση με τους Γονείς

Στους γονείς των παιδιών παραδίδεται σημείωμα ώστε:

- Να ρωτήσουν το παιδί τί έμαθε από την ιστορία

- Να ρωτήσουν το παιδί τί σημαίνει η αξία και τί συμπεριφορές περιλαμβάνει

- Την ώρα που βλέπουν μια εκπομπή στην τηλεόραση, να βοηθήσουν το παιδί να εντοπίσει τις εκφράσεις και συμπεριφορές που φανερώνουν ότι ένα πρόσωπο έχει υιοθετήσει μια αξία.

- Να συζητήσουν μαζί του για το πώς μπορεί να αποφύγει δυσάρεστες σχετικές καταστάσεις στο σχολείο

- Να το βοηθήσουν να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στις ίδιες του τις συμπεριφορές και τη γλώσσα, ειδικά αν φέρεται με ανάλογο τρόπο στα αδέλφια του ή σε φίλους

Μέθοδος

 

 

 

 

Πηγές:

[1] Φιλίππου Γ. & Χρίστου Κ., (2004), Διδακτική των Μαθηματικών, Εκδόσεις τυπωθήτω - Γ. Δάρδανος, Αθήνα

[2] http://www.bu.edu/sed/caec/index.html

[3] http://www.goodcharacter.com/

[4] Smith, F. (1988), Understanding Reading, Hillsdale, NJ: Erlbaum