Δικαιοσύνη
Ως Δικαιοσύνη εννοούμε το περί δικαίου αίσθημα, την τήρηση των αρχών του δικαίου από τα μέλη μιας κοινωνίας, που εκφράζεται με την ίση και ορθή εφαρμογή των γραπτών νόμων και με το σεβασμό των άγραφων. Δίκαιο άνθρωπο ονομάζουμε εκείνον που κρίνει αμερόπληπτα και ενεργεί έτσι, ώστε σε κάθε περίπτωση όλοι να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα και να μοιράζονται τις ίδιες υποχρεώσεις [1].
Αρκετή προσοχή χρειάζεται στη διάκριση της έννοιας αυτής από την ισότητα: Γιατί στην πράξη, παρά τον πιο πάνω ορισμό του λεξικού, δίκαιος δεν είναι αυτός που συμπεριφέρεται σε όλους με τον ίδιο τρόπο, αλλά εκείνος που λαμβάνει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες του καθενός και αντιμετωπίζει το κάθε άτομο όπως του ταιριάζει [2], όπως του αρμόζει.
Η Δικαιοσύνη μπορεί για πρακτικούς λόγους να μελετηθεί σε τρία επίπεδα:
α) την διανεμητική δικαιοσύνη, που αφορά τον τρόπο με τον οποίο περιορισμένοι πόροι μοιράζονται σε μια ομάδα ανθρώπων με διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες.
β) την ποινική δικαιοσύνη, που ασχολείται με το πώς τιμωρούνται όσοι παραβιάζουν τις συμφωνημένες αρχές.
γ) την διορθωτική δικαιοσύνη, που αφορά το πώς επανορθώνεται μια κατάσταση, κατά την οποία μια ομάδα ατόμων αντιμετωπίστηκε με άδικο τρόπο.
Για το πρόβλημα της Πείνας, μας ενδιαφέρει κυρίως το πρώτο επίπεδο, ωστόσο στη συνέχεια παρουσιάζονται μύθοι και για τα επόμενα δύο. Θεωρούμε ότι με τον τρόπο αυτό, θα μπορούν οι μαθητές να αποκτήσουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της έννοιας. Έτσι, στη συνέχεια μπορεί κανείς να διαβάσει τις ιστορίες "Η μοιρασιά του Θεού", "Το άχρηστο σπίτι", "Πλούσιοι και Φτωχοί" και "Το χαστούκι".
Η πρώτη ιστορία αναφέρεται στο πρόβλημα μοιρασιάς ενός σωρού μήλων που έχουν δύο χωρικοί και σκοπό έχει να δείξει ότι η φύση πολύ συχνά είναι άδικη. Υπάρχει ωστόσο η ανθρώπινη δικαιοσύνη που δυνητικά θα μπορούσε να τη διορθώσει. Στην ιστορία "το άχρηστο σπίτι" που ακολουθεί, ένας ζητιάνος "τιμωρεί" έναν πλούσιο για την άρνησή του να φανεί φιλέυσπλαχνος. Ο τρίτος μύθος αφορά έναν ιερέα που προσπαθεί να διορθώσει την ανισότητα, πείθωντας τους πλούσιους του χωριού του να μοιραστούν τα αγαθά τους με τους φτωχούς. (βλ. και δραστηριότητα 5.38). Τέλος, στην ιστορία "το χαστούκι" παρακολουθούμε πώς κάποιες φορές η ανθρώπινη δικαιοσύνη δεν είναι αμερόληπτη και θεωρεί πως οι φτωχοί άνθρωποι έχουν μικρότερη αξιοπρέπεια από τους πλούσιους.
Η μοιρασιά του Θεού (ινδουιστικός θρύλος)
Δύο χωρικοί τσακώνονταν για τα μήλα ενός δέντρου. Το δέντρο ανήκε στον έναν από αυτούς, όμως τα μήλα είχαν κυλήσει στο κτήμα του άλλου... και δεν ήξεραν πώς να τα μοιράσουν. Κάποια στιγμή πέρασε από εκεί ένα βραχμάνος, που είχε τη φήμη πολύ σοφού ανθρώπου. Οι δύο χωρικοί έτρεξαν προς το μέρος του, του εξήγησαν το λόγο του τσακωμού τους και τον ικέτευσαν να λύσει εκείνος τη διαφορά τους.
- Σε παρακαλούμε, βοήθησέ μας!
Ο βραχμάνος τότε τους ρώτησε:
- Προτιμάτε μια μοιρασιά σύμφωνα με την κρίση των ανθρώπων ή με την κρίση του Θεού;
Με μια φωνή οι δύο χωρικοί φώναξαν:
- Σύμφωνα με την κρίση του Θεού!
- Μου υπόσχεστε πως δε θ' αμφισβητήσετε αυτή την κρίση;
- Το υποσχόμαστε!
Τότε, ο βραχμάνος στοίβαξε από τη μία πλευρά όλα τα μήλα κι από την άλλη άφησε ένα μονάχα, μισοσαπισμένο.
- Αυτός ο σωρός είναι για σένα κι εκείνος για σένα, είπε στους χωρικούς χωρίς να τους κοιτάξει.
Έπειτα πήρε πάλι το ραβδί του και συνέχισε το δρόμο του χωρίς να προσθέσει ούτε λέξη.
Μια μέρα ένας φτωχός ζητιάνος χτύπησε την πόρτα ενός σπιτιού για να ικετεύσει να του δώσουν ένα κομμάτι ψωμί. Όμως ο κύριος του σπιτιού τον υποδέχτηκε με εχθρότητα.
- Πώς θέλεις να σου βρω ψωμί; Μήπως πέρασες το σπίτι μου για φούρνο;
του είπε ο ιδιοκτήτης.
- Τότε, αφέντη, χάρισέ μου αν θέλεις λίγο κρέας.
απάντησε ο ζητιάνος.
- Απ' όσο ξέρω, πάνω απ'την πόρτα μου δεν γράφει "κρεοπωλείο",
είπε και πάλι με αυστηρό τρόπο ο κύριος.
- Αν ούτε αυτό, τότε τουλάχιστον δώσε μου μια μικρή χούφτα αλεύρι...
- Και τί είναι εδώ; Αλευρόμυλος;
απάντησε για μια ακόμα φορά ο ιδιοκτήτης
- Ε, εντάξει, εντάξει... αν μη τι άλλο, τότε πρόσφερέ μου απλώς λίγο νερό !
- Δεν είναι ποτάμι εδώ πέρα!
Τότε ο ζητιάνος, κατέβασε το παντελόνι του κι έκανε την ανάγκη του στο κατώφλι της πόρτας!
- Μα τι κάνεις εκεί; ούρλιαξε ο κύριος του σπιτιού έξω φρενών.
- Αφού δεν υπάρχει τίποτα σ' αυτό το σπίτι, συμπεραίνω πως είναι άδειο και ερειπωμένο, άρα μπορεί τουλάχιστον να χρησιμεύσει ως αποχωρητήριο!
είπε ο ζητιάνος, και έφυγε.
Οι πλούσιοι και οι φτωχοί (ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα)
Κάποτε είχε πέσει λιμός. Ωστόσο, δεν πέθαιναν όλοι από την πείνα. Οι πλούσιοι είχαν προβλέψει και είχαν γεμίσει τις αποθήκες τους με στάρι, λάδι και ξηρούς καρπούς. Η Χατζίτζα, λοιπόν, είπε στο Νασρεντίν, τον άντρα της:
- Η ζωή στο χωριό έχει καταντήσει ανυπόφορη. Οι μισοί είναι πολύ πλούσιοι, ενώ οι άλλοι μισοί δεν έχουν τίποτα να φάνε. Αν εσύ, που όλοι σε σέβονται, καταφέρεις να πείσεις τους πρώτους να μοιραστούν τα αγαθά τους, όλοι τότε θα ζουν ευτυχισμένοι.
- Έχεις πέρα για πέρα δίκιο, γυναίκα, πηγαίνω να το κάνω.
Ο Νασρεντίν έφυγε από το σπίτι και επέστρεψε το βράδυ εντελώς εξουθενωμένος.
- Λοιπόν, τον ρώτησε η Χατζίτζα ανυπόμονα, τα κατάφερες;
- Τα μισοκατάφερα.
- Δηλαδή τί εννοείς;
- Να, κατάφερα να πείσω τους φτωχούς.
Μια μέρα ένας φτωχός τσακώθηκε μ' έναν πλούσιο. Ο καβγάς φούντωσε και αναπάντεχα ο πλούσιος χαστούκισε το φτωχό. Ο φτωχός, που δεν ήθελε να το βάλει κάτω, πήγε την υπόθεση στα δικαστήρια. Ο δικαστής άκουσε και τους δύο και αποφάσισε πως ο πλούσιος έπρεπε να δώσει ως αποζημίωση στο φτωχό μια κούπα ρύζι.
Τότε ο φτωχός πλησίασε το δικαστή και του έσκασε ένα ηχηρό και δυνατό χαστούκι.
-Τρελάθηκες; φώναξε ο δικαστής. Τι σ' έπιασε;
- Α, τίποτα απολύτως, είπε ο φτωχός. Μια ξαφνική παρόρμηση! Δε χρειάζομαι την κούπα με το ρύζι, μπορείτε να την πάρετε εσείς.
Πηγές:
[1] Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη] (1998), Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής
[2] Πικμάς Μ. & Λαγκοτριέρ Φ. (2006), (μτφρ. Μελίνα Καρακώστα), Μύθοι για Μαθητευόμενους Φιλοσόφους, Πατάκης
[3] Ποχόλ Πόνς Ε. & Γκονθάλεθ Ι.Λ., (2003), (μτφρ. Βερίνα Χωρεάνθη), Μάθετε στα παιδιά σας 20 αξίες της ζωής, Άγκυρα
